Servet-i Fünun neslinin, sanat, edebiyat ve tercüme hakkındaki görüşlerinin anlatıldığı Mai ve Siyah romanında aslında hayal ile gerçek arasındaki çatışma ön plandadır. Mir'at-i Şuûn gazetesinin kuruluşunun 10. yılı için Tepebaşı'nda verilen yemeğe gazetenin yazar ve yöneticileri katılır ve o gece "bârân-ı elmas altında mai bir gece" yaşanır. Hüseyin Nazmi ile çok iyi arkadaş olan Ahmet Cemil, onun şiirlerinin yeni bir şiir akımına öncülük ettiğini ileri sürer. Eski şiir taraftarı Raci ise şiirdeki bu yenilikleri kabul etmez ve acımasızca eleştirir. Ahmet Cemil'in, tanınan bir şair olma, bir matbaa satın alma, Lamia ile evlenme gibi hayalleri bulunmaktadır. Ahmet Cemil'in hayallerine kavuşup kavuşmadığının cevaplarının verildiği, Halit Ziya Uşaklıgil'in bir üslup ustası olduğunu ortaya koyduğu Mai ve Siyah Servet-i Fünun şairleri ile eski edebiyat taraftarlarının arasındaki çekişmeyi de ele alan modern tarzda yazılan romanlardan biri olması sebebiyle okuyucunun ilgisini çekmeyi hak etmektedir.