Avrupa'da din ve kiliseye karşı meydan okuyan Renan, "İslam ve Bilim" konuşmasıyla İslam'ı da hedef almıştır. Bu konuda temel tezi şudur: İslam ve Araplar bilim ve felsefenin gelişmesine engel olmuşlar ve onu boğmuşlardır! Bu tez, Batıcı fikir akımına mensup aydınlara büyük bir destek sunarken, İslamcı aydınları da içinden çıkılması zor bir savunma psikolojisine itmiştir. İşte, o gün bu gündür Müslümanlar, ne zaman din ve bilim hakkında bir tartışma yapılsa, "İslam ilerlemeye mani değildir!" şeklinde bir savunmaya kalkmaktadırlar. Keşke bu savunma, Batı'ya karşı bir cevap verme endişesinin ötesine geçip zamanla kendi bilim ve düşünce tarihimizi araştırmaya yöneltseydi bizi. Ne yazık ki bilim tarihimizin temel soru ve sorunları hala ortadadır ve bugün biz yeni kuşaklar bile bu sorunlara cevap verecek bir bilgi birikimine sahip değiliz. "Fuat Sezgin anısına" hazırlanan bu kitapçık, bir yandan erken tarihimizde yapılan din-bilim tartışmasına ışık tutmayı amaçlarken, diğer yandan da hala araştırılması gereken soruları ve sorunları okurların önüne koymaya ve bu konuda sorumluluk almaya çağırmaktadır. İşbu kitapçık, yakın tarihimizde yapılmış bir tartışmanın belgelerini sunmakta ve arkaplanını değerlendirmektedir. İlk kez bu kitapta Ernest Renan'ın konuşması, buna karşı tepki olarak yazılan Cemaleddin Efgani ve Namık Kemal'in yazıları bir arada yayınlanmaktadır.